Çene Eklemi (Temporomandibuler) Bozuklukları

Çene Eklemi (Temporomandibuler eklem) Nedir?

Anatomik olarak çene eklemleri/temporomandibuler eklemler (TME), alt çene kemiğinin iki ucunda bulunan ve kemiği kafatasına bağlayan iki eklemdir. Bu eklemler, at nalı şeklinde tek bir kemik üzerinde işlev gören iki taraflı eklemler olmaları bakımından benzersizdirler. İki çene eklemi birden alt çeneye eş zamanlı bağlı oldukları için sağ ve sol eklemlerin birlikte çalışması gerekir ve bu nedenle birbirlerinden bağımsız değildirler.

Çene Eklemi Bozukluğu Nedir?

Temporomandibuler eklem bozuklukları/disfonksiyonları (TMB/TMD), çene kasları, temporomandibular eklemler ve kronik yüz ağrısı ile ilişkili sinirlerdeki bozukluklardır. Karmaşık kas, kemik ve eklem sisteminin birlikte uyum içinde çalışmasını engelleyen herhangi bir problem, çene eklemi bozukluğuna neden olabilir. Stres, çene eklemi alevlenmelerinin en büyük suçlularından biridir. Stres genellikle çene eklemi semptomlarını şiddetlendirebilecek diş gıcırdatmasına veya sıkmasına neden olur ve bu normal fonksiyon dışındaki kullanım, çene eklemlerinde belirtiler oluşturur. Diğer bir yaygın tetikleyici ise diş eksiklikleridir. Özellikle tek taraflı diş eksikliği bulunan hastalar, ister istemez dişli tarafla çiğneyecek ve bu durum simetrik ve bütüncül şekilde çalışması gereken çene eklemlerinin uyumunu bozacaktır. Çiğ havuç, gevrek simit, sert et, bütün elma ve fındık gibi sert yiyeceklei çokça tüketmek ve yoğun sakız çiğneme alışkanlığı da çene eklemi üzerinde ettikleyici etki yapacaktır. Çenenizin, ekleminizin veya başınızın ve boynunuzun kaslarının yaralanması da – ağır bir darbe veya trafik kazası gibi – çene eklemi bozukluğuna yol açabilir. 

Temporomandibular eklem bozukluğu teşhisi konulduktan sonra birçok hastamız “Çene eklemi bozukluğu ciddi mi?” diye sormaktadır. Bu rahatsızlık yaşamı tehdit etmese de diş ve genel sağlığınız üzerinde önemli olumsuz etkileri olacaktır.

Çene Eklemi Bozukluğunun Belirtileri Nedir?

Çene bozukluğunun; çene eklemlerinin birinde veya her ikisinde ve çevre kaslarda ağrı veya hassasiyet, kulak içinde ve çevresinde ağrı, çiğnemede zorluk veya çiğneme sırasında ağrı, şakaklar başta olmak üzere genel yüz ağrıları ilk belirtilerdendir. Çene eklem bozuklukları çok yakın komşulukta olan kulaklarda ağrıya neden olabileceği gibi, boyun ve omuzlarda da ağrıya neden olabilir. İlerleyen durumlarda açma ve kapama sırasında eklemlerden gelen kliking sesleri ve ağzı açmayı veya kapamayı zorlaştıran eklem kilitlenmeleri vardır. Çene eklem bozuklukları genellikle her iki çene ekleminde aynı anda simetrik olarak gelişir. Bununla birlikte, sadece bir eklemde semptomlar yaşanması mümkündür.

Tedavi edilmediği takdirde, çene eklemi bozuklukları, devamlı ağrı ve iltihaplanma gibi sağlık sorunlarına yol açabilir, ağrı nedeniyle ısırma sorunlarına, dişlerin aşınmasına ve yorgunluk gibi uzun süreli durumlara neden olarak hayat kalitesini düşürebilir.

Konvansiyonel radyografilerin çene eklemlerinin değerlendirilmesinde sınırlı bir rolü vardır. Çene eklemlerinin sadece kemik elemanlarını değerlendirmek için kullanılabilirler ancak, kıkırdak veya komşu yumuşak dokular gibi kemik dışı yapılar söz konusu olduğunda faydalı bilgiler vermezler. İleri görüntülemeya ihtiyuaç duyulması halinde hekiminiz sizden manyetik rezonanslı görüntüleme (MRI) talep edebilir. 

Çene Eklemi Bozukluğu Nasıl Tedavi Edilir?

Diş plakları, orta derecede semptomları olan bireyler için en çok önerilen tedavidir. Bu plaklar hastaya özel olarak üretilmektedir ve hastanın durumuna göre alt veya üst çeneye yerleştirilebilen ve hasta tarafından takılıp çıkartılabilen şeffaf plaklardır.  Araştırmalar, bu plakların eklem ağrısını azaltabildiğini ve uzun vadeli yan etki riskinin minimum olduğunu bulmuştur.

Plağınızı ne şekilde ve günde ortalama kaç saat kullanacağınıza doktorunuz size özel olarak karar verecektir. Yaygın kullanım şekli gece uykusu boyunca plağın takılması ve sabah çıkartılması şeklindedir. Yaratılan etkinin kalıcı olması ve varsa diş sıkma alışkanlığınızın kırılabilmesi için plakların minimum 6 ay kullanılması istenmektedir. 

Plak kullanamayan hastalarda ya da çoğunlukla plak tedavisi ile kombine olarak küçük dozlarda botulinum toksininin doğrudan çene kasına enjekte edilmesi de tercih edilebilecek tedaviler arasındadır. Botulinum toksini diş gıcırdatma, çene sıkma semptomlarını hafifletmeye yardımcı olabilir. Botulinum toksini diş sıkmayı azaltacak ve aynı zamanda baş-boyun bölgenizde yaşayabileceğiniz herhangi bir gerginlik ve ağrıya da yardımcı olacaktır. Botulinum toksini genellikle enjeksiyondan yaklaşık 1 ila 3 gün sonra başlar (ancak etki başlangıcı iki hafta kadar sürebilir) ve etkileri 3 ila 6 ay sürebilir. 

Tek başına plak tedavisi, tek başına botulinum toksin enjeksiyonu veya iki tedavinin kombinasyonu şeklinde uygulanan tedavilerin hangisine ihtiyaç duyduğunuz, doktorunuzla yapacağınız muayene görüşmesinde belirlenecektir. 

Altunizade Erhan Aydınlar Kliniği

Doc. Dr. Poyzan BOZKURT